W Światowy Dzień Nerek zadbaj o filtr swojego ciała!

Mają kształt dwóch fasolek, przepuszczają przez siebie dobowo 1500 l krwi i lubią wodę. Chciałyby, żebyś rzucił palenie, ograniczył sól i pożegnał się z cukrem! Poza tym lubią, kiedy mówisz im: „sprawdzam”, zwłaszcza, że chorują po cichu. Podpowiadamy, jakie badania warto wykonać, żeby sprawdzić, czy z naszymi nerkami wszystko gra…

Niema epidemia

Tak mówi się o przewlekłej chorobie nerek (PChN), która na całym świecie dotyka ponad 600 mln ludzi. W Polsce choruje na nią ponad 4,5 mln osób i szacuje się, że rocznie z powodu niewykrycia PChN umiera ok. 80 tys.! Chociaż w grupie ryzyka znajdują się chorzy z nadciśnieniem tętniczym, cierpiący na tzw. zespół metaboliczny, starsi powyżej 65. r.ż. i pacjenci, u których w rodzinie występowała PChN, to zachorować może każdy. Do czynników pogarszających funkcje nerek należą m.in.: palenie tytoniu, stosowanie dużych ilości leków przeciwbólowych bez recepty, wysokobiałkowa dieta, spożywanie dużej ilości soli, nadwaga i otyłość.
Co ważne chore nerki przeważnie „nie bolą”. PChN może latami rozwijać się bezobjawowo i ujawnić się dopiero wtedy, kiedy nasz „system filtrujący” jest już w większości zniszczony i nie ma możliwości skutecznego leczenia. Dlatego tak ważne jest wczesne rozpoznanie schorzenia, czyli profilaktyka wtórna. Jakie badania pozwolą Ci zadbać o filtr Twojego ciała?

1. Badanie ogólne moczu (BOM)
Jest proste, tanie i bezbolesne, a stanowi podstawę diagnostyki zakażeń układu moczowego (ZUM), chorób nerek i chorób metabolicznych, a także chorób wątroby, endokrynologicznych i neurologicznych. BOM polega na ocenie próbki moczu pod kątem cech fizycznych i biochemicznych oraz występowania w moczu komórek, wałeczków i kryształów. Najbardziej wartościowe jest badanie próbki moczu pochodzącej z pierwszej porannej mikcji. Prawidłowy mocz ma odczyn (tzw. pH) kwaśny, jest koloru słomkowożółtego, a wartości ciężaru właściwego moczu mieszczą się między 1,003 a 1,035 g/l.

2. Mocznik
To końcowy produkt rozpadu białek, wytwarzany głównie w wątrobie. Stężenie mocznika oznacza się we krwi, najczęściej dla oceny czynności nerek. Wartości prawidłowe u osoby dorosłej to 2,0–6,7 mmol/l (15–40 mg/dl). Zwiększone stężenie mocznika we krwi (tzn. wynik powyżej górnej granicy normy) świadczy na ogół o pogorszeniu czynności nerek. Może mieć ono charakter ostry i przejściowy – mówi się wtedy o ostrej niewydolności nerek lub może być trwałe, zwykle postępujące, jak w przypadku przewlekłej niewydolności nerek. Stężenie mocznika może być także zwiększone podczas diety z dużą zawartością białka (zwłaszcza pochodzącego z mięsa), krwawienia do przewodu pokarmowego lub uszkodzenia tkanek ciała.

3. Kreatynina
Oznaczenie jej stężenia w surowicy krwi jest niezwykle przydatne w diagnostyce funkcji nerek i chorób przemiany materii. Kreatynina jest organicznym związkiem chemicznym – pochodną kreatyny, będącą jednocześnie jednym z najważniejszych związków azotowych we krwi. Powstaje na skutek metabolizmu białek w organizmie człowieka, głównie w mięśniach szkieletowych. Natomiast wydalana jest przez nerki wraz z moczem. Przy prawidłowej pracy nerek jej stężenie jest stabilne i mieści się w przedziale od 0,6 do 1,3 mg/dl (53–115 µmol/l). Wzrasta w niewydolności nerek. Wyniki, osiągające wartości referencyjne powyżej górnej granicy normy, wymagają konsultacji z lekarzem oraz dalszej diagnostyki.

4. GFR
Pod tajemniczą nazwą kryje się „glomerular filtration rate”, czyli wskaźnik filtracji kłębuszkowej, określający wielkość przesączania kłębuszkowego w nerkach. Jest to parametr obliczany ze specjalnych wzorów (najczęściej skrócony wzór MDRD, ang. Modification Of Diet In Renal Disease), który służy do oceny czynności nerek. Do obliczenia GFR potrzebne jest stężenie kreatyniny we krwi. Im wyższa wartość kreatyniny, tym niższa wartość GFR. Prawidłowa wartość GFR wynosi powyżej 90 ml/min/1,73 m2. Wartości w zakresie 60–89 ml/min/1,73 m2 powinny zostać ocenione przez lekarza, gdyż mogą wskazywać na upośledzenie czynności nerek. GRF <60 ml/min/1,73 m2 oznacza niewydolność nerek.

5. USG
Badanie ultrasonograficzne to podstawowe badanie obrazowe nerek i układu moczowego. W przypadku niektórych chorób jest niezbędne do postawienia właściwego rozpoznania, pozwala ocenić rozległość uszkodzenia nerek, a także postęp terapii. Dla oceny pęcherza moczowego zwykle na badanie należy zgłosić się z dobrze wypełnionym pęcherzem (wyraźnie odczuwalna potrzeba oddania moczu). Chociaż USG nie da nam odpowiedzi na pytanie, czy nasze nerki działają prawidłowo lub czy występuje niewydolność nerek, to dostarcza innych ważnych informacji. Między innymi pozwala wykryć tzw. zmiany ogniskowe, do których należą guzy i torbiele. Z kolei w przypadku kamicy moczowej przy pomocy ultrasonografii możliwe jest wykrycie złogów większych niż kilka milimetrów w układzie kielichowo-miedniczkowym nerki.