ŚTKP 2025 – Suplementacja, a karmienie piersią
Już wiesz, że karmienie piersią jest wzorcową formą żywienia niemowląt i zastanawiasz się jak sprawić, żeby Twoje mleko było najbardziej wartościowe? Krok pierwszy to zbilansowana dieta, a także unikanie używek takich jak: nikotyna i alkohol. Krok drugi to suplementacja dopasowana do wyników badań laboratoryjnych i zgodna z zaleceniami ekspertów.
Twoja dieta jest najważniejsza!
W okresie laktacji zwiększa się nie tylko zapotrzebowanie na energię, również zapotrzebowanie na większość witamin i składników mineralnych ulega zwiększeniu. Wyjątkiem są fosfor, fluor, wapń i witamina K, na które zapotrzebowanie pozostaje bez zmian. W czasie karmienia piersią niższe jest też zapotrzebowanie na żelazo, ale tylko do powrotu cyklu miesiączkowego.
Zdecydowaną większość składników odżywczych mamie, która karmi piersią powinna dostarczyć zbilansowana dieta, a wskazówek dotyczących odżywiania w okresie laktacji dostarczają nam ogólne zalecania opracowane w formie norm żywienia dla populacji Polski, przedstawione przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Państwowy Zakład Higieny – Państwowy Instytut Badawczy (NIZP PZH – PIB). W przypadku kilku składników odżywczych zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP) z 2014 r. i 2017 r. rekomendowana jest dodatkowa suplementacja. Wśród nich znalazły się: witamina D, jod, DHA i kwas foliowy.
Suplementacja piersią
Zacznijmy od witaminy D, której głównym źródłem dla organizmu człowieka jest endogenna synteza skórna. Zgodnie z najnowszymi zaleceniami, rekomenduje się, żeby wszystkie kobiety karmiące piersią suplementowały witaminę D pod kontrolą stężenia 25(OH)D w surowicy krwi. Wartościami, do których należy dążyć, jest stężenie na poziomie 30-50 ng/ml (optymalne). Jeśli oznaczenie stężenia 25(OH)D nie jest możliwe, zalecana jest suplementacja witaminą D w dawce 2000 IU/dobę przez cały okres karmienia piersią.
Należy również pamiętać o tym, że jednym z czynników ryzyka niedoborów witaminy D jest otyłość, dlatego w grupie kobiet karmiących piersią, u których rozpoznano nadwagę lub otyłość, konieczne jest podwojenie suplementacyjnej dawki witaminy D w stosunku do dawki rekomendowanej dla kobiet o prawidłowej masie ciała. Kobietom ze zwiększonym wskaźnikiem masy ciała zalecana jest dawka do 4000 IU/dobę.
Kolejny na „suplementacyjnej liście” jest jod – tym przypadku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) rekomenduje spożywanie 250µg/dobę przez kobiety ciężarne i karmiące piersią. Jego odpowiednie dzienne spożycie należy zapewnić przez suplementację preparatami jodku potasu w ilości 150µg, a pozostała pula zapotrzebowania dobowego powinna być pokrywana spożyciem soli kuchennej lub jodowanej wody.
Jeśli chodzi o suplementację kwasu foliowego to zgodnie z rekomendacjami PTGiP z 2017 r. „Suplementacja folianów w okresie przedkoncepcyjnym, w ciąży i połogu” kobiety karmiące piersią:
- z grupy niskiego ryzyka (zdrowe kobiety bez wywiadu własnego oraz rodzinnego obciążonego wadami płodu) powinny przyjmować foliany w dawce 0,4 mg/dobę,
- z grupy pośredniego ryzyka (występowanie wad płodu w wywiadzie lub najbliższej rodzinie, , czyli wewnątrzmaciczne ograniczenie wzrastania płodu lub/i stan przedrzucawkowy w wywiadzie, cukrzyca przedciążowa, typu 1 lub 2, choroby układu pokarmowego: colitis ulcerosa, choroba Crohna, celiakia, niewydolność wątroby, niewydolność nerek, dializoterapiapia, stan po operacji bariatrycznej, otyłość, przyjmowane leki: przecipadaczkowe, metformina, metotreksat, cholestyramina, sulfalazyna, używki: palenie papierosów, alkoholizm, obniżona aktywność MTHFR, czyli metyltetrahydrofolianu reduktazy enzymu odpowiedzialnego za przekształcanie kwasu foliowego w jego aktywną formę)– w dawce 0,8 mg/dobę, w tym aktywne foliany oraz witamina B12,
- z grupy wysokiego ryzyka (występowanie wad cewy nerwowej u matki, ojca lub ich potomstwa) – w dawce 0,8 mg/dobę.
W swoich rekomendacjach eksperci podkreślili, że w suplementacji należy brać pod uwagę preparaty o udokumentowanym składzie i działaniu, a wszystkie kobiety w wieku rozrodczym powinny uwzględniać w swojej diecie produkty bogate w foliany (sałata, szpinak, kapusta, brokuły, zboża pełnoziarniste, wątróbka, jaja, orzechy i sery), jak również , czyli produkty spożywcze, do których celowo dodano składniki odżywcze, takie jak witaminy i minerały, w celu zwiększenia ich wartości odżywczej i poprawy stanu zdrowia.
Ostatni na liście rekomendowanych składników jest DHA, czyli kwas dokozaheksaenowy, wielonienasycony kwas tłuszczowy omega-3, niezbędny dla prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizmu, szczególnie mózgu, siatkówki oka i układu nerwowego. Jest on kluczowym składnikiem błon komórkowych i odgrywa ważną rolę w procesach zapalnych i wchłanianiu wapnia. Aktualne rekomendacje dotyczące suplementacji DHA przez kobiety w okresie laktacji uzależniają dawkę od częstości spożywania ryb. W przypadku kobiet, które jadają ryby 1-2 razy w tygodniu, dawka suplementacyjna DHA powinna wynosić min. 200 mg/dobę, natomiast u kobiet, które jadają ryby rzadziej lub wcale – 400-600 mg/dobę. Kobietom stosującym dietę roślinną rekomenduje się preparaty, które zawierają DHA pochodzące z alg morskich hodowanych w kontrolowanych warunkach.
Wapń i żelazo?
Zastanawiasz się, co z suplementacją wapnia i żelaza? W ich przypadku sprawa jest bardziej skomplikowana…
Przyjmuje się, że mama karmiąca piersią powinna codziennie spożywać z ok. 1000-1300 mg wapnia. Jego głównym źródłem w naszej diecie są mleko i produkty mleczne, ciemnozielone warzywa, rośliny strączkowe, a także suszone owoce, wzbogacane płatki śniadaniowe, orzechy i żółtka jaj. Pokrycie zapotrzebowania na wapń u kobiety w okresie laktacji można osiągnąć poprzez codzienne spożywanie ok. 4 porcji wymienionych produktów. W przeciwnym wypadku, czyli u mam, które nie przyjmują wystarczającej ilości wapnia z dietą (np. przy nietolerancji laktozy lub alergii na białka mleka krowiego), suplementacja będzie konieczna.
Jeśli chodzi o żelazo, to tak jak już zaznaczyliśmy jest to jedyny składnik pokarmowy, na który zapotrzebowanie w okresie laktacji jest niższe niż przed okresem ciąży i w czasie jej trwania. Niższe zapotrzebowanie wynika z utrzymującego się po porodzie braku menstruacji. Czas do wystąpienia miesiączki określa się średnio na ok. 6 miesięcy od porodu, należy jednak podkreślić, że jest to sprawa indywidualna. Wiele kobiet nie ma miesiączki przez cały okres karmienia piersią, podczas gdy u innych powraca ona już po kilku tygodniach od porodu. Po przywróceniu menstruacji, nawet jeśli kobieta kontynuuje karmienie piersią, właściwsze będzie rekomendowanie wartości dla kobiet niekarmiących, z uwzględnieniem odpowiedniej grupy wiekowej (10-18 mg/dobę). Odpowiednia podaż żelaza u matek karmiących powinna być pokrywana przez źródła żelaza hemowego i niehemowego występujące w zrównoważonej diecie.
Nasza rada na koniec myśląc suplementacji nie wybierajmy preparatów zawierających kilkanaście składników, co jest zgodne ze stanowiskiem WHO z 2016 r. i PTGiP. Ich spożywanie może się wiązać z ryzykiem przedawkowania, interakcji składników między sobą lub interakcji z lekami stosowanymi przewlekle. Poza tym postawmy na jakość, tym bardziej że suplementy diety różnią się między sobą nie tylko składem, ale i biodostępnością, wchłanialnością, skutecznością i standardami wytwarzania. Wyznacznikiem jakości produktu mogą być certyfikaty GMP (Good Manufacturing Practice), które przyznawane są preparatom wysokiej jakości, wytwarzanym ze sprawdzonych pod względem jakości składników, w odpowiednich warunkach, zgodnie z wszystkimi procedurami.
