Porady psychologiczne dla najmłodszych dzieci

Jak przebiega psychoterapia w przypadku małych dzieci?

Dr Monika Whiteman: Jest ona prowadzona głównie w formie zabawy, na przykład podczas sesji wspólnie rysujemy, bawimy się zabawkami i pytamy dziecko o skojarzenia. Dobrym dla nas, psychoterapeutów, testem jest zabawa w dom, bo możemy się wtedy naprawdę dużo dowiedzieć o funkcjonowaniu rodziny – maluchy bardzo celnie i precyzyjnie odtwarzają sytuacje, których doświadczają w domu: sposób karcenia, prowadzenia rozmowy, relacje między rodzicami. Wskazana jest taka forma terapii, ponieważ najmłodsi nie mają możliwości werbalnego wyrażania swoich emocji. Proszę mi wierzyć, czasami niewielkie korekty wystarczą, by nasze dziecko zaczęło lepiej funkcjonować.

Sesje prowadzone są dwustopniowo: przez pierwsze 30 minut pracujemy z dzieckiem, przez kolejne – z rodzicami, czasami w obecności malucha, najczęściej jednak bez, dlatego na wizytę warto przyjść z jeszcze jednym opiekunem dziecka. Natomiast intensywna indywidualna praca z rodzicami dotyczy spraw trudnych: śmierci w najbliższej rodzinie, choroby czy rozwodu.

Jakie zachowania kilkulatka powinny nas skłonić do zastanowienia się nad wizytą u psychologa?

MW: Wszystkie ponadstandardowe, na przykład:
– jeżeli nasze dziecko do tej pory normalnie się wysypiało, a teraz budzi się w nocy,
– jeżeli stało się agresywne wobec rówieśników w przedszkolu,
– wesołe do tej pory, zaczyna płakać bez powodu,
– u najmłodszych dzieci zdarzają się też samookaleczenia, drapanie do krwi czy intensywne obgryzanie paznokci, powinniśmy zatem bardzo uważnie obserwować również ciało malucha.

Zdarzają się też przypadki całościowego zaburzenia rozwoju – wtedy ważne jest szybkie postawienie diagnozy, a rodziców powinno u dziecka zaniepokoić:

– unikanie kontaktu wzrokowego,
– niechęć do zabaw w grupie,
– niereagowanie na prośby i polecenia,
– problemy z koncentracją,
– trudności z doprowadzeniem zabawy do końca, rosnąca niecierpliwość,
– powrót do starego nawyku moczenia nocnego – mówi się, że dzieci „płaczą pęcherzem”,
– ssanie palców,
– bardzo ograniczona dieta.

Pamiętajmy także o tym, że stres z poziomu dziecka może być zupełnie inny niż ten, który odczuwamy my jako osoby dorosłe. Rodzice mówią: „kłócimy się z mężem, jak w każdej rodzinie, skąd stres”, a maluch może to odbierać zupełnie inaczej.

Jakie zaburzenia są najczęściej diagnozowane u maluchów?

MW: Najczęściej są to nerwice, depresja, zaburzenia zachowania, ADHD, spektrum autyzmu, na przykład zespół Aspergera, i całościowe zaburzenia rozwoju. Podjęcie leczenia w dużej mierze zależy od postawy rodziców, często bowiem, słysząc w przedszkolu, że dziecko jest niegrzeczne, mama i tata wolą zmienić przedszkole niż zająć się problemem. Dlatego różne zaburzenia diagnozowane bywają późno, w szkole podstawowej, a zdarza się, że dopiero w życiu dorosłym. Wtedy psychoterapia nie wystarcza, często trzeba wprowadzić leki.

Czasy są trudne, najpierw pandemia i częste z jej powodu napięcia w rodzinach, teraz wojna i udzielający się lęk, obrazy wojny w telewizji, które dzieci przecież widzą. Czy w tej sytuacji warto działać zapobiegawczo, pomóc dziecku oswoić rzeczywistość?

MW: Tak, myślę, że warto. Słyszałam zdanie, że rodzice zrobią wszystko, by dziecko nie usłyszało słowa „wojna”. A ona sączy się z radia, z telewizji, w domu są uchodźcy, w przedszkolach pojawiają się ukraińskie dzieci, wszystkim udziela się lęk. Sesja terapeutyczna pozwala pomóc rodzicom rozmawiać z dziećmi o tematach trudnych. I jeszcze kwestia pandemii… Czterolatki nie mają świadomej pamięci okresu sprzed pandemii, były albo bardzo małymi dziećmi, albo wręcz niemowlętami, nie wiedzą, jak było przed, mogą odczuwać zaburzenia w relacjach społecznych. Powrót do normalności jest dla nich ogromną zmianą – widzą obce twarze, bez maseczek, i nie potrafią odczytać malujących się na nich emocji. To może być szok, a na pewno źródło niepokoju.

Jak przygotować dziecko do wizyty u psychologa?

MW: Przede wszystkim powinniśmy nastawić je pozytywnie do tego spotkania:

– przygotować je, mówiąc zawczasu, że pójdziemy spotkać się z kimś, kto z nim pobawi się, porozmawia,
– odpowiadać na zadawane przez malucha pytania: „po co?”, „dokąd?”, „a co tam będzie?”,
– pamiętać, że dziecko zmagające się z problemem może stawiać opór, złościć się, sprzeciwiać etc., i reagować ze zrozumieniem na podobne zachowania,
– spokojnie oswoić malca z myślą o tym spotkaniu, opowiadać mu o nim, wyjaśniać, a potem, już w dniu wizyty, jeszcze o wszystkim przypomnieć,
– robić to z uśmiechem, nie tworzyć wokół wizyty u psychologa atmosfery grozy, niech nie towarzyszy jej nasza złość lub wstyd, że z naszym dzieckiem „coś jest nie tak”.

No właśnie, a jak przygotować siebie jako rodzica do myśli, że nasze dziecko może takiej pomocy potrzebować?

MW: Wizyta u psychologa nie jest stygmatyzująca. Wciąż nie przyzwyczailiśmy się, że psycholog jest po prostu naszym doradcą: podpowie, jak rozmawiać z dzieckiem, jak pokazywać emocje, przed czym malucha chronić To, że chodzimy do psychologa, nie świadczy, że jesteśmy złymi, niekompetentnymi rodzicami albo że sami mamy problemy z sobą. Wręcz przeciwnie – zasięganie rady psychologa, szczególnie w tych trudnych czasach, może pomóc nam, naszym dzieciom i rodzinie. Nie dajmy się przekonać, że kiedyś też było źle i ludzie radzili sobie sami, bez psychologów. Pamiętajmy, że wojny na kontynencie europejskim nie było od prawie trzech pokoleń, a pandemii od 100 lat. To nie jest takie proste żyć w dzisiejszych czasach, również dla najmłodszych. Wczesne skorzystanie z profesjonalnej pomocy to wyraz troski o psychiczne zdrowie dziecka.

Rodziców wraz z dziećmi od 4. roku życia zapraszamy na wizyty u dr Moniki Whiteman. Zapisy przyjmujemy pod numerem telefonu 22 255 77 77 oraz adresem e-mail kontakt@cmwum.pl

Monika Whiteman jest doświadczonym psychologiem i psychoterapeutą. Specjalizuje się w terapii rodzin, par i małżeństw oraz w pracy z dziećmi w przypadkach całościowych zaburzeń rozwoju i autyzmu. Zajmuje się również problemami związanymi z szeroko pojętym nauczaniem.
Jest doktorem nauk humanistycznych – psychologii klinicznej i osobowości, z dodatkową specjalizacją z psychologii klinicznej dziecka. Jest też wykładowcą i pracownikiem WUM