Pierwsza pomoc

Czym jest pierwsza pomoc?

W sytuacjach nagłych upadków, wypadków drogowych, zranień, omdleń, utraty przytomności pierwsza pomoc oznacza natychmiastowe zajęcie się poszkodowanym, by zminimalizować groźne dla jego zdrowia/życia skutki jeszcze przed przyjazdem karetki pogotowia. Osoba, która zna zasady udzielania pierwszej pomocy, w trudnych okolicznościach potrafi prawidłowo ocenić sytuację i od razu podjąć skuteczne działania ratunkowe, stabilizujące stan poszkodowanego do momentu przybycia służb medycznych.

Warto przypomnieć, że w polskim prawie za nieudzielenie pierwszej pomocy grozi kara pozbawienia wolności.

Podstawowe zasady pierwszej pomocy

Pierwsza pomoc poszkodowanemu w wyniku jakiegoś zajścia ma doraźnie zapobiec pogorszeniu się jego stanu. By była skuteczna, niosący tę pomoc musi postępować według schematu, ściśle określonego algorytmu, by uniknąć zdarzeń niepożądanych.

Krok I

Pierwszy krok to wołanie o pomoc, czyli zwrócenie uwagi na zdarzenie ludzi, którzy mogą wesprzeć w podejmowanych działaniach, np. pomóc w bezpośrednich czynnościach ratunkowych, w transporcie poszkodowanego czy wezwać pogotowie ratunkowe.

Krok II

Przystąpienie do ratowania poszkodowanego powiązane jest z jednoczesną lustracją miejsca zdarzenia. Ratujący musi błyskawicznie ocenić, czy w pobliżu nie ma odsłoniętych przewodów elektrycznych, płomieni, toksycznych oparów, czyli na ile akcja pierwszej pomocy jest bezpieczna również dla obserwatorów oraz dla niego samego.

Krok III

Szybka i wnikliwa ocena stanu poszkodowanego. Przytomny poszkodowany odpowie na pytania, co się stało, co mu dolega, czy jest na coś uczulony, czy bierze jakieś leki, czy na coś choruje – informacje te pomogą określić zakres doraźnej pomocy i będą niezbędne ratownikom medycznym, w razie gdy poszkodowany utraci przytomność. Natomiast jeśli poszkodowany jest nieprzytomny, konieczne jest wezwanie fachowej pomocy medycznej – tel. 999 lub 112.

Przy ocenianiu funkcji życiowych poszkodowanego przede wszystkim ważne jest określenie drożności dróg oddechowych poszkodowanego, jego przytomności i oddechu. Oceniając stan przytomności, delikatnie potrząśnij poszkodowanym i wydaj mu krótkie polecenia, by przekonać się, czy reaguje. Aby ocenić drożność dróg oddechowych, sprawdź, czy język poszkodowanego nie zapadł się na tylną ścianę gardła. W dalszej kolejności oceń oddech poszkodowanego. Sprawdź, czy porusza się jego klatka piersiowa, pochyl się nad twarzą poszkodowanego i oceń, czy słyszysz wydychane powietrze i czy czujesz na policzku jego oddech.

Teraz musisz zdecydować o przeniesieniu poszkodowanego. W przypadku obrażeń pleców, głowy lub szyi przeniesienie może pogorszyć obrażenia lub nawet spowodować śmierć poszkodowanego. Dlatego przenieś poszkodowanego wyłącznie wtedy, gdy pozostawienie go na miejscu stanowi zagrożenie jego życia.

Krok IV

Jeśli w pobliżu są inni ludzie, wyznacz kogoś, kto wezwie pomoc. Jeśli nie ma nikogo, kolejność dalszych działań zależy od rodzaju obrażeń, ponieważ jeśli osoba poszkodowana potrzebuje niezwłocznej pomocy (np. nie oddycha), najpierw trzeba ustabilizować jej stan, a dopiero później wezwać pomoc.

Przy braku przytomności

Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny i nie oddycha, natychmiast rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO) – tylko jeśli umiesz zrobić to właściwie. Nieumiejętnie wykonane RKO grozi poszkodowanemu złamaniem żeber, przebiciem płuc i pogorszeniem stanu, gdy się krztusi.

W przypadku niedrożności dróg oddechowych, ale gdy w gardle można dostrzec torujące obce ciało, wykonaj poszkodowanemu chwyt Heimlicha: wywrzyj nacisk na przeponę, by wypchnąć obiekt z tchawicy. 

Teraz regularnie kontroluj oddychanie, ruch i reakcje na bodźce. Pamiętaj, by nieprzytomnemu poszkodowanemu niczego nie podawać doustnie – ani pigułek, ani płynów.

Przy krwawieniu

W przypadku krwawienia przytomny poszkodowany pomoże ci zatamować krew, uciskając dłonią krwawiące miejsce. Potem opatrunkiem, nawet prowizorycznym ze zwykłej koszulki, uciśnij miejsce krwawienia i owiń je bandażem. Tak jednak, by nie zmniejszyć siły nacisku opatrunku. Jeśli krwawienie nie ustało, zwiększ ucisk opatrunku i dołóż kolejne warstwy materiału na ranę. Gdy to możliwe, używaj przy tym lateksowych rękawiczek lub nieprzepuszczalnego materiału, by uniknąć kontaktu z krwią i zapobiec możliwym infekcjom.

Przy wstrząsie

Jeśli poszkodowany ciężko oddycha, wymiotuje, jest blady, zmarznięty – prawdopodobnie doznał wstrząsu i może nagle stracić przytomność. Jeśli nie podejrzewasz urazu pleców czy szyi, obróć go na bok, by mu zapewnić swobodę oddychania. I zadbaj o jego komfort termiczny, przykrywając go kocem, do chwili przybycia specjalistycznej pomocy.

Krok V

Jeśli do tej pory nikt nie wezwał służb medycznych, teraz możesz to zrobić. Z własnego lub innego najbliższego telefonu zadzwoń po pogotowie i przekaż dyspozytorowi wszystkie informacje o miejscu zdarzenia oraz o stanie poszkodowanego, by ratownicy medyczni przygotowali się do wezwania. I do przybycia karetki monitoruj funkcje życiowe poszkodowanego.

W czasie pandemia COVID-19 zmodyfikowano zasady udzielania pierwszej pomocy.

Wypadki i stany zagrożenia życia zdarzają się również w czasie pandemii. W sytuacji gdy chcesz nieść pomoc osobie poszkodowanej, podchodząc do niej, najlepiej zachowaj dystans 1 metra, pamiętaj o konieczności stosowania maseczki ochronnej na twarz i rękawiczek jednorazowych. Na wszelki wypadek dobrze jest nosić w plecaku, torebce lub kieszeni kurtki dodatkową parę rękawiczek ochronnych, specjalną maseczkę do sztucznego oddychania, buteleczkę z płynem do dezynfekcji lub chusteczki odkażające.

• Jeżeli podejrzewasz, że osoba poszkodowana jest chora na Covid-19, koniecznie powiedz o tym, wzywając służby medyczne. Ratownicy przyjadą na miejsce zdarzenia odpowiednio zabezpieczeni
• Oceniając funkcje życiowe osoby poszkodowanej, nie przykładaj ucha ani policzka blisko jej ust, nie zdejmuj waszych maseczek ochronnych. Staraj się ocenić oddech na podstawie obserwacji, a w razie wątpliwości rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową.
• W resuscytacji ogranicz się do uciskania klatki piersiowej z szybkością 100-120 ucisków na minutę, bez oddechów ratunkowych.Wyjątkiem jest resuscytacja u dziecka – priorytetem jest tu dostarczenie tlenu do organizmu, a ryzyko przeniesienia wirusa jest mniejsze niż to wiążące się z niepodjęciem działań ratunkowych. (Jeśli kontakt z dziećmi narażonymi na nagłe zatrzymanie krążenia NZK jest wysoce prawdopodobny, pomocne są maseczki do sztucznego oddychania z zaworem zwrotnym i filtrem antybakteryjnym.)
• Używaj automatycznego defibrylatora zewnętrznego, jeśli jest w pobliżu miejsca zdarzenia.
• Unikaj kontaktu z krwią, śliną i innymi wydzielinami osoby poszkodowanej. Jeśli dojdzie do kontaktu, jak najszybciej przeprowadź dezynfekcję i poinformuj o tym personel medyczny.

Po zakończeniu akcji ratowania osoby poszkodowanej chorej na Covid-19 wszyscy udzielający jej pomocy i mający z nią bliski kontakt powinni wyrzucić jednorazowe środki ochrony do pojemnika na odpady medyczne (najlepiej przekazać je zespołowi ratownictwa medycznego), zdezynfekować ręce płynem do dezynfekcji, a gdy będzie to możliwe – umyć ręce wodą z mydłem. Te czynności zminimalizują ryzyko zachorowania i przenoszenia się wirusa. Warto też skonsultować dalsze postępowanie, dzwoniąc na całodobową infolinię NFZ, wyspecjalizowaną w zakresie informacji o postępowaniu w sytuacji podejrzenia koronawirusa: 800-190-590.